Uçak ile seyahat etmek dünyadaki en güvenli toplu taşıma olarak bilinmektedir. Amerika’da yapılan ulusal çalışmalar uçakla seyahat etmenin, araba ile seyahat etmekten 29 kat daha güvenli olduğunu göstermektedir.
Ancak her ne kadar bu istatistiksel rakamlar mantığa uygun olsa da, bunu bilmek kişinin uçmaktan korkmasını engellememektedir. Eğer uçma korkusu, uçağın düşme ihtimalinden kaynaklansaydı o zaman uçağa binen herkesin aynı korkuyu yaşaması gerekirdi. Tabiki durum böyle değil.
Uçakla seyahat eden herkes, tıpkı diğer yaşam faaliyetlerinde olduğu gibi, uçakta bir kaza olma ihtimalini göz önünde bulundurur. Ancak farklı olan şey, uçmaktan korkan kişilere göre seyahat sürecini daha rahat geçirebilmeleridir. Peki bu kişilerin uçarkenki süreyi rahat geçirmeleri, uçak korkusu yaşayanların ise gergin ve tedirgin geçirmelerinin sebebi nedir?
Teknik olarak uçak korkusu da Anksiyete Bozukluklarının altdalı olan Özgül (Spesifik) Fobi sınıflandırması altına girebilir. Özgül fobide hissedilen kaygı, varolan durum ile ilgili olmaktan çok, olması muhtemel durumla ilgilidir.
Diyelim ki, seyahat sırasında uçağın motorlarından birinden duman çıkıyor, bu gerçek anlamda bir tehlikedir ve kim olsa bu durum karşısında korku yaşar. Fakat tüm sistemin hatasız ve normal çalıştığı bir uçakta kötü birşey olmasından korkmak, kaygı yaşandığının göstergesidir.
Uçakta, kişilerin kaygı duyduğu muhtemel tehditlerin başında şunlar gelmektedir;
*Yüksekte olmak
*Kapalı mekanda olmak
*Kalabalık bir ortamda bulunmak
*Türbülansta kalmak
*Yabancı bir pilotun kontrolünde olmak
*Kütlenin havada uçabilme kabiliyetine güvenmemek
*Kontrol sahibi olamamak
*Herhangi bir terör davranışına maruz kalmak
Tüm bu durumların olabilirliği kişide fizyolojik (kas gerginliği, sık ve kesik nefes, kalp çarpıntısı, göğüs sıkışması, terleme, bitkinlik, uyuşukluk, ağız kuruluğu, kızarıklık) ve psikolojik belirtiler (odaklanamama, dikkat dağınıklığı, algıda zorluk, olumsuz ve takıntılı düşünme) yaratmaktadır.
Korku yaşayan kişinin psikolojik mekanizmasının en önemli öğelerinden biri de düşünme biçimleridir. Uçak içindeyken kişinin kontrolünde olan şeyler neredeyse yok gibidir. Kişinin uçuş süresince hareket kabiliyeti de kısıtlıdır. Arabada olduğu gibi pencere açmanın, ya da şöförler konuşmanın mümkün olmadığı bir ortam olduğundan, kişinin uçuş süresi bitene kadar hapsolduğunu düşünmesi mümkündür.
Araştırmalar, uçuş korkusu yaşayan kişiler tarafından kullanılan bilişsel başa çıkma yöntemlerinin, 4 kategoride toplandığını gösterir.
1. Kuruntulama: Ardı ardına, kötü şeyler olacağına dair düşünceler üretme
2. Kendini suçlama: Kendi hataları üzerine düşünme
3. Teslim olma: Başka seçeneğinin olmadığını düşünerek, kaderine razı olma
4. Felaketleştirme: En kötü senaryoyu ve sonuçlarının ne olacağını zihinde canlandırma
Bu düşünce biçimlerinin yerine, yapıcı ve daha gerçekçi olanları sahiplenmenin işe yarayan yöntemlerden olduğu söylenmektedir. Örnek vermek gerekirse;
* Derin bir nefes alıp uçuşun keyfini çıkarabilirim.
* Dışarıda bulutlar ve güzel bir görüntü var, onları inceleyebilirim.
* Kaç gündür uçuşla ilgili kaygılanmaktayım, ancak şu an buradayım ve kaygılandığım şeyler başıma gelmedi.
* Elimden gelenin en iyisini yapıyorum ve değişimin zaman gerektirdiğinin farkındayım. Denedikçe daha da iyi olacağına inanıyorum.
* Kalkış sırasında heyecanlanacağımı biliyorum ancak çaresiz değilim. Derin nefes almak, kaslarımı gevşetmek, dikkatimi farklı yöne çekmek gibi becerilerimle rahatlayabilirim.
* Bir sürü kötü olay olacağına inanabilirim. Ancak asıl olan şey bunların hepsinin olma ihtimalinin düşük olduğudur. Yaşadığım kaygının seviyesi bir süre sonra daha da azalacaktır.
Bu aşamada belirtmekte fayda var ki, uçuş korkusunu yenen kişiler, uçakla ilgili bir kaza olma ihtimalini kabul ederler fakat üstesinden geldikleri sorun, kötü birşey olacağına dair olumsuz düşüncelere dur demek ve buna bağlı olan kaygı seviyesini aşağı çekebilmektir.
Psybot -