Tıp alanında uygulama ve teorideki gelişmeler sıklıkla teknolojideki gelişmelere paraleldir. Örneğin X ışınlarının röntgen filmi olarak kullanılmaya başlanması veya manyetik rezonans fiziğinin tıp alanı uygulamalarına aktarılması yada moleküler biyoloji tekniklerinin ilerlemesi sonucu çok düşük konsantrasyonlardaki maddelerin kanda tespit edilebilmesi gibi. Daha da ötesi teknolojik gelişmeler aslında tüm insan yaşamına yansımaktadır. Bilgi birikimi ve teknoloji son 20 yıl içerisinde çok hızla artmaktadır. Özellikle iletişim alanındaki hızlı gelişme insanlara bazı kolaylıklar ve yenilikler sunabilmektedir. İletişim teknolojisindeki gelişmenin sunduğu olanaklardan birisi de sağlık alanındadır.
İnternet, kişilerin bilgiye ulaşabilmesini çabuklaştıran, uzak bölgelerde yüz yüze görüşmenin yada tanışmanın mümkün olamayacağı kişilerle iletişimi sağlayabilen, kimliğini gizleyebilme seçeneği sunan vs gibi değişik avantajları olabilen yeni bir alandır. İnternette sağlık hizmeti sunmak ise yeni bir alan olduğundan her yeni uygulama gibi bazı sorunlarla da karşı karşıyadır. Bu konuları daha ayrıntılı olarak incelemeye çalışacağız.
İnternet Tıbbının Avantajları
Ülkemizde yeni bir hizmet sayılabilmesine karşın diğer gelişmiş ülkelerde, özellikle ABD’de oldukça yoğun kullanılan ve göreceli olarak gelişmiş bir hizmettir. Tıbbın hemen her dalında (psikiyatri, nöroloji, ortopedi, kadın hastalıkları ve doğum, genel sağlık vs) bu konuda hizmet verilmektedir. Sadece ABD’de 20 binin üzerinde sağlıkla ilgili internet sitesi bulunduğu ve tüm internet ullanıcılarının 2/3’ünün en az bir kez sağlık sitelerini ziyaret ettiği söylenmektedir. Genel olarak bu sitelerin sunduğu hizmetler durağan bilgiler olarak nitelenebilecek genel bilgiler, genel tedavi ilkeleri, genel korunma yöntemleri gibi bilgilerdir. ABD’de iletişim teknolojisi konsültasyon hizmetini değerlendirme amacı ile aktif olarak da kullanılmaktadır.
ABD’de 1994 yılında 2500, 1995 yılında yaklaşık 7 bin, 1996’da 20 bin, 1997’de 40 bin elektronik konsultasyon yapılmıştır. Buna benzer çalışmalar genel olarak değerlendirildiğinde verilen hizmetten danışanların branşlara göre memnuniyetlerinin değiştiği görülmüştür. Cildiye ve acil tıp alanında danışanlar hizmetten memnun kalırken, psikiyatri, hemşirelik, onkoloji ve ortopedi konularında danışanların pek memnun kalmadıkları gözlenmiştir.
Teknolojik gelişmenin hızlanması belki de ev bilgisayarlarına tansiyon aleti, göz dibi muayenesi, nabız sayımı, kalp oskültasyonu, vücut sıcaklığı muayenesini sağlayabilecek cihazların monte edilmesini ve bu bilgilerin elektronik ortamdan hekime ulaştırabilmesini sağlayabilir. Böylesine gelişmeler hastaya çok daha hızlı ve yeterli ulaşmayı, iş ve maliyet kaybını azaltmayı sağlayabilir. Bu gelişmeler olmasa da şu andaki teknolojik alt yapı coğrafi açıdan ulaşımı zor olan insanlara hastalık yada sorunları ile ilgili olarak uzman hekime ulaşma yolunu açmaktadır. Bizim ülkemiz gibi geniş bir alana yayılmış ve sosyal sağlık hizmetinin coğrafyaya göre dengeli yayılmamış olan ülkelerde iletişim teknolojisinin sağlık alanında kullanılması faydalı olabilir. Örneğin İngiltere denizaşırı ülkelerde gönüllü çalışan vatandaşlarının sağlık sorunları ile ilgili olarak e-posta yolu ile tıbbi danışmanlık verilen bir sistem kurmuştur. Bir ankette hastalar iletişim teknolojisi sayesinde, uzman hekimlerin tecrübesinden daha fazla yararlanma olanağı bulduklarını, hekime ulaşmak için daha az yolculuk yaptıklarını ve daha az sıra beklediklerini belirtmişlerdir. Yine araştırmalar bu yorumu desteklercesine internette sağlık sitelerini 65 yaş üzerindeki kadınların ziyaret ettiğini göstermektedir.
İnternet Tıbbının Sorunları
Her yöntemde olduğu gibi, internetin sağlık alnında kullanımı da beraberinde bazı sorunları gündeme getirmektedir. Bunların en başında elektronik ortamın güvenliğidir. Kişisel sağlık bilgilerinin mahremiyet hakkı vardır. Bu hak site sahipleri veya bilgileri çalan üçüncü kişiler tarafından çalınabilir. Yine güvenlik başlığının altındaki bir konu hekim olmayanların hekim gibi tanı koymaya, tedavi etmeye yönelmeleridir. Bu nedenle site hizmetinin hekimlerce yapılıp yapılmadığı netlik kazanmalıdır. Ele alınan başka bir konu ise “hasta-hekim” ilişkisinin elektronik ortamda insani boyutunun yok edilebileceğidir. Sadece belirti, değerlendirme ve ekran olarak hastayı değerlendirmek indirgeyici bir yaklaşıma neden olabilir. Özellikle yaşlı, kimsesizler gibi şefkate ve yardıma muhtaç risk gruplara hekimlik sadece hastalığın tedavisinden farklı olmaktadır.
İnternette sağlık hizmeti her alanda olduğu gibi ulusal sınırları zorlamaktadır. Bu ise çok ilginç bir noktaya bizleri götürmektedir. Hasta şikayetçi olduğunda nereye başvuracaktır ? Yada Türkiye’den bir danışan ABD’de bir hekimden danışmanlık alabilir mi ? Örneğin Türkiye’de TC vatandaşlarından başkası hekimlik sanatını icra edemez.
ABD’de ise bazı sınavları vermeden hekimlik yapamazsınız. Bu gibi yasal sorunlar internet alanında halen çözüm bulunmamış konulardır.
Sitelerde sunulan bilgilerin güncellenmesi önemlidir. Çünkü tıp alanında bilgiler hızla değişmektedir. Dün kabul edilen bilgiler bugün değişebilmektedir. Bu nedenle yenilenmeyen sayfa hatalı, eski ve geçerliği kalmayan bilgi içerebilir. Ayrıca sitelerde sunulan tıbbi bilgilerin doğruluğunun bazı kurullarca denetlenmesi yada
gözden geçirilmesi önemlidir.
Sonuç
Günümüzde internet bankacılık, gazetecilik, araştırmacılık, ticaret vb gibi alanlarda olduğu gibi sağlık alanında da birçok kolaylık sağlamaktadır. Dünyada ve ülkemizde bu konuda hizmet verenlerin ve faydalananların sayısı hızla artmaktadır. Beraberinde gelen sorunlarda vardır. Güvenlik için belki dijital imza gibi yöntemler uygulanabilir. Bilgilerin içeriği bazı sağlık kurullarınca denetlenebilir. Hekimlik sanatı icra edildiğinden gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
Kaynaklar
1.Buterakos J, Taylor DK. Live chat: Use of the internet as a Resident Physician Recruitment tool. JAMA 2000;283 (18):2456.
2.Cooke FJ, Holmes A. E-mail consultations in international health. The Lancet 2000;356:138.
3.Ferguson T. Online patients-helpers and physician working together: a new partnership for high quality helth care. BMJ 2000;321:1129-1132.
4.Fraser HSF, McGrath JD. Information technology and telemedicine in sub-saharan Africa. BMJ 2000;321:465-466.
5.www.americantelemed.org
6.www.turkmia.org
Psybot -