Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Tuvalet eğitimi çocuğun, bir başkasının yardımına ve hatırlatmasına ihtiyaç duymadan, kendi başına yapabileceği bir beceriyi kazanması olarak tanımlanabilir. Henüz yabancı olduğu ve bilmediği bu gizemli süreci tanımaları ve kontrol etmelerine yarar sağlayan bu eğitim, kaygı ve korku seviyesini azalttığı gibi, gelişmekte olan bağımsızlık ve bireysellik değerlerini güçlendirir.

Çocuğun, 18 ay ila 3 yaş arası, tuvalet eğitimi için uygun ve hazır olduğunu söyleyebiliriz. Ortalama olarak 2 yaş 4 aylıkken tuvalet eğitimi verilmektedir. Bu yaştaki çocuğun tuvalet eğitimi için hazır olması, yaşının özellikleri ile de bağlantılıdır.


2 Yaş Dönemi Özellikleri

*18 aylıktan itibaren, bağırsak ve mesane için gerekli olan kas kontrolü kazanılır.
*Beden fonksiyonlarına duyarlılığı artar ve aynı zamanda bunları çeşitli ifade veya sözcüklerle tanımlayabilir.
*İsteklerini ve ihtiyaçlarını daha iyi ifade edebilmektedir. Özellikle iki-üç kelimeden oluşan cümleler kurabilir, bu ifadeleri anlayabilir.
*Oyununa, tuvalet yapma konusunda gözlemlerini katar, örnek olarak, oyun hamurları ile dışkı şekilleri yapar, bebeğine ya da ayısına tuvaletini yaptırır.
*2 yaş çocuğunun en önemli özelliklerinden bir tanesi de, amaca yönelik çalışmalarda motivasyonunun yüksek ve sabırlı olmasıdır. Sabırlı oluşunun yanısıra, anne-babayı model alma ve taklit edebilmesi de tuvalet eğitiminde de kullanabileceği becerilerdendir.
*Soru sormaya, incelemeye, araştırmaya başladığı dönemdir, lazımlık veya tuvalet alışkanlıkları konusunda ilgisi artmıştır. Aileler 2 yaş çocuğunun bu özelliklerinden yararlanıp, çocuğa net ve öz bilgiler verebilirler.



Ne Zaman Başlanmalı?

*Çocuğunuz idrarının büyük bir bölümünü bir kerede yapabiliyor,
*3-4 saat süresince kuru kalabiliyor,
*2-5 dk. boyunca belli bir pozisyonda oturabiliyor,
*Yürüyebiliyor,
*Pantalonunu indirip kaldırabiliyor,
*Islak ya da pis bez ile dolaşmaktan rahatsız oluyor,
*Tuvalet alışkanlıklarını merak ediyor ve sizi gözlemliyor,
*Tuvalete gitmesi gerektiğini haber veriyor veya bağırsaklarındaki hareketlenmeyi bildiriyor,
*Tuvaleti kullanmak istiyor ve korkmuyor,
*Hareketlerinde insiyatif kullanabiliyor ve bağımsız davranabiliyor,
*Kısa ve öz talimatları anlayabiliyorsa tuvalet eğitimine başlanması uygundur.


Tuvalet eğitimi için yapılması gerekenler;

*Çocuğunuzu eğitime hazırlayın. Kendisinin iç çamaşırı kullanmak için yeterince büyüdüğünü belirtin, hatta ilgisini çekebilecek bir iç çamaşırı birlikte seçilebilir.
*Çocuğa tuvaleti nasıl kullanması gerektiğini gösterin. Cinsiyetine uygun rol model seçimi önemlidir. Babanın oğluna, annenin kızına yardımcı olması, daha rahat bir ortam sağlayacağından çocuğun güven kazanmasına yardımcı olur.
*Çocukla birlikte lazımlık seçilebilir. Öncelikle yerde duran, sonrasında tuvalet üstüne konan ve klozete en çok benzeyen lazımlıklar tercih edilmelidir.
*Eğitim öncesinde, verilecek ödül de belirlenmelidir. Çocuğun hoşlanacağı ancak maddi değeri çok yüksek olmayan şeyler seçilmelidir (çeşitli renkte ve temalı yapıştırmalar yaygın olarak kullanılır). Eğitim tamamlandıktan sonra ki bu zaman alabilir, daha büyük ve yaşına uygun bir hediye verilebilir.
*Çocuğun ne zamanlarda tuvaletini yaptığını gözlemleyin. Bunu yapmak için, eğitime başladığınız zaman bezini çıkarın. Çocuğu 2-3 saatte bir tuvalete götürün, 5 dk. oturmasına izin verin. Bu sıklık çocuğun metabolizması ile de orantılı olacaktır.
*Bir çizelge üzerine idrarını ve kakasını tuvalete yaptığı zamanlarla, altına kaçırdığı zamanları işaretleyin, gözleminizi kaydetmeniz işe yarar.
*Çocuk tuvalete idrarını ya da kakasını yaptığında mutlaka sözel olarak veya belirlediğiniz hediye ile ödüllendirin. Altına kaçırdığında veya tuvaletini yere damlattığında sakın kızmayın ya da ceza vermeyin, nötr tavır takının.
*Eğitim süresinde çocuğun bezinin tekrar takılmaması gerekmektedir. Bu sebeple eğitimin ilk zamanlarında, çocuğu bulunduğu ortamdan sık dışarı çıkarmamak gerekir.
*Gündüz tuvalet alışkanlığı yeterince kazanıldıktan sonra, gece eğitimine başlanabilir.
*Yatmadan evvel sıvı verilmemelidir. Çocuk 1-2 saatte bir tuvalete götürülür, bu esnada, çocuğun kas kontrolünü kazanması açısından uyanık ve bilinçli olması gerekmektedir. Gece eğitiminde tuvalete götürme sıklığı, tuvalet ihtiyacının zaman aralıkları anlaşıldıktan sonra azalacaktır.
*Gece altına kaçırma ihtimaline hazırlıklı olunmalı, gerekirse yatağa koruyucu naylon geçirilmelidir.

Tüm bunları yaparken, çocuğun gelişim özelliklerine dikkat edilmeli. Yapamayacağı bir şey varsa, zorlanmamalı ve zorla tuvalet eğitimi verilmemelidir. Dirençli olan çocuğu rahatlatmalı, bazen rahatlatıcı bir müzik ya da bedenle ilgili resimli kitaplar okumak işe yarayabilir. Eğitimde en önemli amaç, çocuğa “kendi başına başarma” hevesini kazandırmaktır. Tuvalet eğitimine, sifon çekme, el yıkama davranışları da dahil edilmeli, ilk başlarda yardımcı olunmalıdır. Çocukla birlikte kısa, net ve anlaşılır tuvalet ifadeleri belirlenmeli ve bunlar kullanılmalıdır.

Tuvalet eğitiminin 3-6 ay arasında etkili bir şekilde sonuç vermeye başlaması mümkün, ancak gece ıslatmaları devam edebilir. Gündüz tuvalet kullanma alışkanlığı kazansa da, gece ıslatmalarının 5-6 yaşına kadar devam ettiği görülür. Genellikle 6 yaşından sonra, çocuğun hem gündüz hem gece kuru kalması ve tuvalet alışkanlığı kazanmış olması beklenir. Çocukta tuvalete gitme konusunda direnç gözlemleniyor, hele de çocuğun korku duyduğu görülüyorsa, bir süreliğine eğitime ara verilmesi uygundur. Böyle bir direnç yok ama eğitime karşı olumsuz tavır sergiliyorsa, anne-babalar, belli bir süre içersinde öğretmek yerine, çocuğa destek olmalı ve sabır göstermelidirler.

Normal gelişimine rağmen 4 yaş ve sonrasında verilmeye başlanan tuvalet eğitiminde geç kalınmış sayılabilir. Klinik kabızlık, idrarını tutma gibi medikal problemler ortaya çıkabileceği gibi, bunlar yetişkin döneminde uzun süreli sorunlar halini alabilir. Tuvalet eğitiminde baskı uygulanması, kötü şartlara izin vermek (çocuğun kendini pisletmesi konusunda ailenin ilgisiz tutumu), çok katı ve baskıcı tutum sergilenmesi, çocuk istismarı sayılabileceği gibi, yetişkin döneminde mükemmelliyetçilik, her işi eksiksiz yapma, aşırı titizlik gibi eğilimlere ihtimal verebilir.

Her ne kadar çocuk gelişiminde belli dönemlere ait belli özellikler ve beklentiler olsa da, yine de her çocuğun bireysel gelişimi farklılık gösterebilir. Çocuğun ve sizin hazır olduğunuz, stres faktörlerinin yoğun olmadığı dönemlerde tuvalet eğitimine başlanmalı, aksi takdirde, çocuk zorlanmamalıdır. Örneğin, başka bir eve taşındığınız bir dönemdeyseniz, yeterli sabrı ve özeni gösteremeyeceğinizden, tuvalet eğitimini birkaç haftalığına erteleyebilirsiniz. Çocuğunuzun hazır olduğu zamanı iyi gözlemlemeli, eğitimi verirken kaba, zorlayıcı ve cezalandırıcı tutumlardan kaçınmalısınız.